اکسیژن زداها با عبور از سرباره، علاوه بر واکنش با اکسیژن محیط، با اکسیدهای آهن سرباره نیز واکنش انجام می دهند و این در حالی است که هدف اصلی، حذف اکسیژن محلول در مذاب است.
این موضوع اتلاف اکسیژن عنصر را اکسیژن زدا می نامند و درواقع، بخش هدر رفت قدرت اکسیژن زدایی عنصر است. در عمل شیوه هایی برای کاهش اتلاف اکسیژن زداها و دستیابی به ترکیب مناسب فولاد استفاده می شود:
روش های کاهش اتلاف اکسیژن زداها
- به وسیله افزودن اکسیژن زداها با ترکیب مختلف به مذاب
الف. به شکل خالص، مثل آلومینیوم
ب. به شکل آلیاژهای آهنی یا آلیاژهای مرکب
- توسط انتخاب مناسب محل افزودن
ج. در پاتیل هنگام تخلیه: قبل از اینکه پاتیل مذاب تا نصف ارتفاع باشد باید کل عوامل اکسیژن زدا به داخل آن بریزد.
د. در پاتیل تحت خلا
- به وسیله افزودن اکسیژن زداها در حالات یا اشکال مختلف
الف. جامد: مثل تکه های فروآلیاژ در اندازه های تا 20 سانتیمتر
ب. مایع: بعد از ذوب در یک کوره مجزا
ج. پودر: دمش به مذاب با یک دمنده گاز خنثی
د. به شکل سیم تغذیه شونده به عمق مذاب با سرعت معین
به هنگام افزودن اکسیژن زداها به مذاب در قالب فروآلیاژ، افت آن را باید در نظر گرفت. با افزودن اکسیژن زداها به حمام مذاب، واکنش های اکسایش در حمام متوقف می شوند و فولادساز چند دقیقه فرصت دارد تا ترکیب مذاب را تعیین و اتلاف اکسیژن زداها را با اکسیژنزدایی یا آلیاژسازی جدید جبران کند.
اتلاف اکسیژن زداهایی که به پاتیل افزوده می شوند بیش از آنهایی است که به کوره اضافه می شوند چرا که در کوره، علاوه بر واکنش با مذاب، واکنش با سرباره نیز وجود دارد. گرچه اتلاف در پاتیل نیز به خصوص در مواردی نظیر آلومینیوم نسبتا بالاست.
آلومینیوم سبک تر از فولاد است و تکه های آن روی سطح مذاب شناور می شوند و ضمن واکنش با سرباره محیط، به شدت اکسید و بسیاری از آن تلف می شود.
اکسیدها نیز می تواند مذاب را آلوده سازد. استفاده از آلیاژهای آلومینیوم نظیر Al-Mn و افزودن آنها به حجم مذاب، نتایج بهتری بدست می دهد. البته در عمل، اتلاف آلومینیوم کمتر است و فولاد حاصل از لحاظ آخالهای غیرفلزی آلودگی کمتری دارد.
فولادسازی
در تکنولوژی جدید فولادسازی، از عناصر قلیایی خاکی مثل کلسیم یا منیزیم – که فشار بخار بالایی دارند- استفاده می کنند و آنها را به صورت پودر با دمنده گاز خنثی به مذاب تزریق می کنند. اکسیژن زداهای مرکب نیز رواج ویژه ای یافته اند که عمدتا آلیاژهای سیلیکومنگنز (Si-Mn) یا سیلیکوکلسیم (Si-Ca) هستند.
