Description
ورق روغنی چیست؟
ورق روغنی نام رایج ورق فولادی نورد سرد (Cold Rolled Steel Sheet) است. این ورقها از فولاد نورد گرم (ورق سیاه) تولید میشوند اما طی فرآیند نورد سرد، سطحی صاف، براق و کیفیت مکانیکی بالاتری پیدا میکنند. چون در مرحله پایانی برای جلوگیری از زنگزدگی روی آنها روغن محافظ زده میشود، در بازار ایران به آنها «ورق روغنی» گفته میشود.
ویژگیهای ورق روغنی (نورد سرد)
- سطح صاف و براق
- به دلیل نورد سرد، سطح ورق روغنی کاملاً یکنواخت و صیقلی است.
- مناسب برای رنگکاری، آبکاری و مصارف تزئینی.
- دقت ابعادی بالا
- ضخامت و عرض ورق روغنی با دقت بیشتری کنترل میشود.
- خطای تولید بسیار کمتر از ورق سیاه است.
- مقاومت مکانیکی مناسب
- در فرآیند نورد سرد، ساختار کریستالی فولاد تغییر میکند و سختی آن افزایش مییابد.
- در گریدهای مختلف (معمولی، نیمهکششی، فوقکششی) قابلیت خمکاری و کشش متفاوتی دارد.
- قابلیت شکلدهی و فرمپذیری
- بسته به گرید، قابلیت خمکاری، پانچ و کشش دارد.
- گریدهای ST14 و DC06 برای قطعات کشش عمیق مثل بدنه خودرو استفاده میشوند.
- قابلیت پوششدهی عالی
- بهراحتی میتوان روی آن عملیات گالوانیزه، رنگ کورهای یا آبکاری انجام داد.
- چسبندگی رنگ و پوششها روی سطح آن بالاست.
- ضخامت و ابعاد متنوع
- معمولاً در ضخامتهای 0.3 تا 3 میلیمتر تولید میشود.
- به صورت رول یا شیت در بازار عرضه میگردد.
- ظاهر زیبا و کاربری صنعتی
- در محصولاتی که ظاهر مهم است (مثل لوازم خانگی و کابینت فلزی) استفاده زیادی دارد.
- علاوه بر آن، پایه اصلی برای تولید ورق گالوانیزه و ورق رنگی محسوب میشود.
گریدهای متداول ورق روغنی (نورد سرد)
ورقهای روغنی بسته به میزان قابلیت شکلپذیری و مقاومت مکانیکی در گریدهای مختلفی تولید میشوند. پرکاربردترین گریدها عبارتاند از:
بر اساس استاندارد DIN/EN (اروپایی)
- DC01 (معادل ST12)
- گرید معمولی (Commercial Quality)
- برای مصارف عمومی، خمکاری سبک و قطعات بدون کشش عمیق
- DC03 (معادل ST13)
- گرید نیمهکششی (Drawing Quality)
- مناسب برای قطعاتی با کشش و خم متوسط
- DC04 (معادل ST14)
- گرید فوقکششی (Deep Drawing Quality)
- مخصوص قطعات با کشش عمیق، مثل درها و گلگیر خودرو
- DC05 و DC06
- گریدهای ویژه با کشش بسیار بالا
- استفاده در قطعات پیچیدهتر و حساس خودرویی
بر اساس استاندارد DIN قدیمی (آلمانی)
- ST12 : معمولی، شکلدهی ساده
- ST13 : نیمهکششی، خم و کشش متوسط
- ST14 : فوقکششی، برای کشش عمیق
نکته
- انتخاب گرید وابسته به نوع کاربرد است:
- ST12/DC01 : برای سازهها و قطعات ساده
- ST13/DC03 : برای قطعاتی که کمی فرمدهی نیاز دارند
- ST14/DC04 : برای کشش عمیق در صنایع خودرو و لوازم خانگی
جدول مقایسهای گریدهای متداول ورق روغنی
| گرید (DIN/EN) | معادل قدیمی (DIN ST) | میزان کششپذیری | ویژگیها | کاربردهای اصلی |
| DC01 | ST12 | کم (معمولی) | دقت ابعادی خوب، شکلدهی ساده | قطعات عمومی، صنایع فلزی سبک، مبلمان اداری |
| DC03 | ST13 | متوسط (نیمهکششی) | قابلیت خم و کشش متوسط | قطعاتی با فرمدهی بیشتر مثل قطعات داخلی خودرو |
| DC04 | ST14 | زیاد (فوقکششی) | کشش عمیق، تغییر شکل بدون ترک خوردگی | بدنه خودرو، قطعات لوازم خانگی (درب یخچال، اجاق) |
| DC05 | – | بسیار زیاد | کیفیت ویژه، قابلیت شکلدهی خیلی بالا | قطعات حساس خودرو، پرسکاری پیچیده |
| DC06 | – | فوقالعاده زیاد | بهترین کیفیت کشش عمیق، کمترین میزان سختی | قطعات بسیار پیچیده خودرویی و صنعتی |
به طور خلاصه:
- DC01 / ST12 : برای کارهای ساده و عمومی
- DC03 / ST13 : برای فرمدهی متوسط
- DC04 / ST14 : برای کشش عمیق
- DC05 و DC06 : برای کششهای خیلی پیچیده و قطعات حساس
ترکیب شیمیایی تقریبی ورق روغنی (بر پایه EN 10130)
اعداد زیر «حداکثر درصد وزنی» (Max %) برای هر عنصر هستند؛ مقادیر دقیق بسته به کارخانه و سفارش میتواند کمی فرق کند.
| گرید | C (کربن) | Mn (منگنز) | P (فسفر) | S (گوگرد) | توضیحات کوتاه |
| DC01 (معادل ST12) | ≤ 0.12 | ≤ 0.60 | ≤ 0.045 | ≤ 0.045 | کیفیت تجاری؛ فرمدهی ساده |
| DC03 (معادل ST13) | ≤ 0.10 | ≤ 0.45 | ≤ 0.035 | ≤ 0.035 | نیمهکششی؛ خم/کشش متوسط |
| DC04 (معادل ST14) | ≤ 0.08 | ≤ 0.40 | ≤ 0.030 | ≤ 0.030 | فوقکششی؛ کشش عمیق |
| DC05 | ≤ 0.06 | ≤ 0.35 | ≤ 0.025 | ≤ 0.025 | کشش خیلی بالا؛ قطعات حساس |
| DC06 | ≤ 0.02 | ≤ 0.25 | ≤ 0.020 | ≤ 0.020 | کشش فوقالعاده؛ معمولاً فولاد IF |
نکات مهم
- در گریدهای با کشش بالا (DC05/DC06) معمولاً فولاد بهصورت IF (Interstitial-Free) تولید میشود؛ یعنی با افزودن Ti/Nb، نیتروژن/کربن آزاد مقید میشوند تا شکلپذیری بهتر شود.
- سیلیسیم (Si) معمولاً بسیار کم است (≈≤0.03–0.05%) مگر در سفارشات خاص.
- اگر قطعه شما نیاز به کشش خیلی عمیق یا کیفیت سطحی ممتاز دارد، بهجز ترکیب شیمیایی، حتماً شرایط ذوب/کُشتهسازی (Al-killed یا IF) و کیفیت سطح را هم در سفارش ذکر کنید.
تفاوت ورق روغنی با دیگر ورقها
برای درک بهتر، ورق روغنی (نورد سرد) را با مهمترین انواع ورق فولادی مقایسه میکنیم:
1. ورق سیاه (نورد گرم)
- سطح: خشن و مات (به علت نورد در دمای بالا)
- دقت ابعادی: پایینتر
- ضخامت: عموماً بالاتر (۱.۵ تا ۱۰۰ میلیمتر)
- کاربرد: سازههای سنگین، سولهسازی، مخازن، کشتیسازی
- تفاوت با ورق روغنی: ورق روغنی سطح صاف، ضخامت پایینتر و دقت بالاتری دارد و برای مصارف ظاهری و دقیقتر استفاده میشود.
2. ورق اسیدشویی
- فرآیند: از ورق سیاه با اسیدشویی تولید میشود (پوستههای اکسیدی سطحی برداشته میشوند)
- سطح: نسبت به ورق سیاه تمیزتر اما هنوز به نرمی و براقیت ورق روغنی نیست
- کاربرد: لولهسازی، پروفیلسازی، صنایع خودرویی اولیه
- تفاوت با ورق روغنی: اسیدشویی، نیمهراه بین ورق سیاه و روغنی است؛ کیفیت سطحی پایینتر از ورق روغنی دارد.
3. ورق گالوانیزه
- فرآیند: پوششدهی ورق روغنی با روی (Zn)
- ویژگی: مقاومت بسیار بالا در برابر زنگزدگی
- کاربرد: سقفهای شیروانی، لوازم خانگی، ساندویچپنلها
- تفاوت با ورق روغنی: ورق گالوانیزه همان ورق روغنی است که ضدزنگ شده است.
4. ورق رنگی
- فرآیند: ورق گالوانیزه که با رنگ پودری کورهای پوشش داده میشود
- ویژگی: علاوه بر مقاومت خوردگی، ظاهر زیبا و رنگی دارد
- کاربرد: سقفهای پیشساخته، نمای سولهها، لوازم خانگی
- تفاوت با ورق روغنی: ورق رنگی در اصل ورق روغنی → گالوانیزه → رنگشده است.
جمعبندی:
- ورق سیاه: خشن و ضخیم، برای سازهها
- ورق اسیدشویی: سطح تمیزتر ولی نه براق، برای پروفیل و لوله
- ورق روغنی: سطح صاف و دقیق، پایه صنایع ظریف و ظاهری
- ورق گالوانیزه: ورق روغنی با پوشش ضدزنگ
- ورق رنگی: ورق گالوانیزه رنگشده، هم زیبا و هم مقاوم
کاربردهای ورق روغنی (نورد سرد)
ورق روغنی به دلیل سطح صاف، دقت ابعادی بالا و قابلیت شکلدهی، کاربردهای گستردهای در صنایع مختلف دارد. مهمترین موارد عبارتاند از:
صنعت خودرو
- ساخت قطعات بدنه (درب، گلگیر، کاپوت)
- قطعات داخلی مثل داشبورد و تقویتکنندهها
- قطعاتی که نیاز به کشش عمیق دارند (با گرید ST14/DC04 و بالاتر)
لوازم خانگی
- بدنه یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، اجاق گاز
- درب و جداره داخلی لوازم آشپزخانه
- قطعات فلزی نیازمند رنگکاری یا آبکاری
صنعت ساختمان و دکوراسیون
- تولید درب و پنجرههای فلزی
- کابینت فلزی و کمدها
- سقفهای کاذب و پارتیشنها
صنایع فلزی و عمومی
- پروفیلسازی و تولید لولههای سبک
- تابلوهای برق و جعبههای فلزی
- مبلمان اداری و تجهیزات فلزی سبک
بهعنوان ورق پایه
- ورق گالوانیزه: پوشش روی برای مقاومت در برابر زنگزدگی
- ورق رنگی: پس از گالوانیزه، رنگآمیزی کورهای برای زیبایی و دوام
✅ خلاصه:
ورق روغنی تقریباً در تمام جاهایی استفاده میشود که ظاهر زیبا، دقت بالا و قابلیت شکلدهی مهم باشد، از بدنه خودرو تا لوازم خانگی و دکوراسیون.
